Ο ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΟΔΟΤΗΣ (The Departed, 2006)

Αν και η αγαπημένη μου σκορτσέζικη ταινία παραμένει το "Οργισμένο είδωλο" (ακολουθούμενη από τον "Ταξιτζή"), εντούτοις βλέποντας χθες για τέταρτη φορά τον "Πληροφοριοδότη" (κυρίως για να ξεπεράσω το μετριότατο "The Social Network" του Φίντσερ), μου φαίνεται ότι είναι ίσως η πιο ολοκληρωμένη δουλειά της φιλμογραφίας του. Αφηγηματική δεινότητα, πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης, ολοκληρωμένη ανάλυση του θέματός του, τέλεια συμμετρία, μάθημα μοντάζ, κορυφαίες ερμηνείες, εμπνευσμένοι συμβολισμοί, πανέξυπνοι διάλογοι, παλλόμενο, διασκεδαστικό, παιχνιδιάρικο, κυνικό, παθιασμένο...(πραγματικά δεν θα μπορούσα να σταματήσω να προσθέτω κολακευτικά επίθετα), η επιτομή της παρακμής ενός ολόκληρου έθνους (του αμερικάνικου), ενός ολόκληρου πολιτισμού (του Δυτικού) και της αλλοτρίωσης της ανθρώπινης ύπαρξης στο τέλος του 20ου αιώνα (σκέφτομαι ότι θά'πρεπε να διδάσκεται σε κάθε σχολείο της Δύσης στο μάθημα "Δυτικός πολιτισμός και σύγχρονος άνθρωπος").

Το φιλμ ξεκινάει με εικόνες επικαίρων από την πτώση του αμερικάνικου ονείρου (και όλου του σύγχρονου δυτικού κόσμου που στ'όνειρο αυτό στηρίχθηκε) και την γέννηση του Διαβόλου μέσα απ'αυτά τα συντρίμμια του ηθικού ξεπεσμού, της απαξίωσης των θεσμών και της ανθρώπινης χωριστικότητας (απώλεια της θρησκείας, ταξικές, φυλετικές ανισότητες, κ.ο.κ.). Ο Θεός πέθανε και ο Διάβολος έχει πλέον το πάνω χέρι (στον ρόλο του απόλυτου Κακού ο Τζακ Νίκολσον το καταδιασκεδάζει και δίνει μία ακόμα ερμηνεία που περνάει στο πάνθεον). Βλέπουμε τη σκοτεινή φιγούρα του να γλιστράει αργά πάνω από τα συντρίμμια των δυτικών αξιών και να δηλώνει αυτάρεσκα και αλαζονικά την κυριότητά του. Εισπράττει το αντάλλαγμα των υπηρεσιών του (από τον ιδιοκτήτη του εστιατορίου), γοητεύει τα θηλυκά (την κόρη του ιδιοκτήτη), υιοθετεί τα μικρά παιδιά (τον πιτσιρικά Σάλιβαν), ετοιμάζοντας τους αυριανούς υπηρέτες του, με αντάλλαγμα χρήμα και δύναμη. Αργότερα τον βλέπουμε να δηλώνει την κυριότητά του ακόμα και στους εκπροσώπους της θρησκείας. Έχει διεισδύσει σε κάθε πτυχή του σύγχρονου κόσμου, διασπείροντας τα άβουλα όργάνά του και στους φύλακες της τάξης και του νόμου. Ελέγχει τους πάντες και τα πάντα. Το φιλμ είναι μια ειρωνική, πικρή παραβολή του Κακού.

Ύστερα είναι αυτοί οι δύο φιλόδοξοι νεαροί αστυνομικοί, αποφασισμένοι να αποποιηθούν την ταπεινή καταγωγή και τις ρίζες τους (την ταυτότητά τους), προκειμένου να οικειοποιηθούν μία άλλη περισσότερο φωτεινή και αποδεκτή που θα τους επιτρέψει να ζήσουν την ευτυχία του αμερικάνικου ονείρου. Ο Κόλιν Σάλιβαν (Ματ Ντέιμον) τα καταφέρνει επειδή έχει ταχθεί από μικρός στις υπηρεσίες του διαβόλου (Φρανκ Κοστέλο), ο Ρίκι Κόρτιγκαν (Λεονάρντο Ντι Κάπριο) όχι, επειδή προσκρούει στον βαθύ συντηρητισμό και στις κοινωνικές προκαταλήψεις της αμερικάνικης κοινωνίας, που μοιάζουν απροσπέλαστες (η ιδέα περί "κοινωνικής δικαιοσύνης" και "ίσων ευκαιριών" αποδεικνύεται ένας μύθος, ο αστυνομικός του λέει να ξεχάσει τον Χόθορν και να διαβάσει τον Σαίξπηρ για ν'αποκτήσει καθαρότερη εικόνα της σύγχρονης Αμερικής).

Αναγκάζεται λοιπόν να βουτήξει στα σκατά, να υποδυθεί κάποιον άλλον και να έρθει σε απ'ευθείας και καθημερινή ψυχοφθόρα επαφή με τον διάβολο Κοστέλο. Ο ένας μπάτσος λοιπόν και ο άλλος γκάνκστερ. Αλλά τι σημασία έχει όταν - όπως λέει στην αρχή ο Κοστέλο στον μικρό Σάλιβαν - "σε σημαδεύει ένα όπλο;". Και κάτω από την πίεση αυτής της συνεχούς απειλής τελικά θα κουραστούν και οι δύο να υποδύονται κάποιους άλλους (να παραμένουν συνειδητά αλλοτριωμένοι) και θ'αρχίσουν να νοιώθουν ότι το τίμημα που πρέπει να πληρώσουν για ν'αγγίξουν το αμερικάνικο όνειρο είναι τεράστιο και δεν αξίζει τον κόπο. Στο τέλος βλέπουμε τον έναν (Ρίκι Κόρτιγκαν) να μην ζητάει πλέον την ταυτότητα του αστυνομικού αλλά την δική του και τον άλλον (Κολιν Σάλιβαν), να ονειρεύεται αρχικά την φυγή με τη γυναίκα του και ύστερα να παρακαλάει σχεδόν να τον σκοτώσουν, για να λυτρωθεί!

Είναι τέλος και αυτήν η ψυχολόγος (το συναισθηματικό αποκούμπι των δύο αστυνομικών, αλλά και των περισσότερων αμερικανών) που μαζί με τους τρεις προηγούμενους έρχεται να συμπληρώσει το δραματικό σχήμα και να το μετατρέψει σε ρόμβο με τους δύο αστυνομικούς στις άκρες να σχετίζονται πότε με το διάβολο από τη μία (για να εκπληρώσουν τις αλλοτριωτικές επιδιώξεις τους) και πότε με την ψυχολόγο από την άλλη (για να γιατρέψουν τις πληγές αυτού του αγώνα, ενάντια στον αληθινό εαυτό τους, προς χάρην ενός άλλου που το σύστημα - διάβολος τους πλασσάρει ως τον ιδανικό). Η Αμερική (αλλά και όλος ο σύγχρονος κόσμος) να στέκει δραματικά ανάμεσα στον διάβολο και την ψυχοθεραπεία. Εκπληκτικό!

Ο Σκορτσέζε "σπάει" την αφήγησή του στα δύο ακολουθώντας δύο διαφορετικές αφηγηματικές διαδρομές (κάλιστα θα μπορούσε να αφηγηθεί την ιστορία του ενός μόνο από τους δύο, για να εκφράσει την προβληματική του) και μ'εντυπωσιακό τρόπο (μ'ένα μονταζ υποδειγματικά παράλληλο και ιδεολογικό, που θά'πρεπε να διδάσκεται στις κινηματογραφικές σχολές) τις δείχνει στο τέλος να συγκλίνουν, πετυχαίνοντας να πολλαπλασιάσει την ευρύτητα του θέματός του αλλά και την ένταση της δυναμικής του. Η ιστορία του μας αφορά όλους, είτε ανήκουμε στη μία όχθη, είτε στην άλλη, αφού όλοι μας ανεξαιρέτου κοινωνικής τάξης και διάφορων άλλων τέτοιων ψευδεπίγραφων διαχωριστικών γραμμών, βιώνουμε τις ζωές μας πιεστικά σαν κάτω από την απειλή ενός όπλου (γιατί άραγε;). Εκπληκτική πραγματεία πάνω στον διχασμό του σύγχρονου ανθρώπου, ενός ολόκληρου έθνους και ενός ολόκληρου πολιτισμού, που χρίζει άμεσης ψυχολογικής υποστήριξης και κατανόησης, παραπαίοντας στα θρύψαλλα των ιδανικών που στηρίχθηκε και αναζητώντας απεγνωσμένα την εμπιστοσύνη (στους αληθινούς εαυτούς κατ'αρχάς και ύστερα σε όλους τους άλλους). Μήπως και γλιτώσει έστω και την τελευταία στιγμή, από την πρόσκρουση στον πάτο.
 
Με όχημα την φόρμα του γκαγκστερικού φιλμ (και το λατρεμένο "βρώμικο" ανδρικό του σύμπαν), ο Σορτσέζε τα λέει όλα για τον σύγχρονο άνθρωπο και τον σύγχρονο κόσμο, με ένα διαβρωτικό μαύρο χιούμορ, με παιχνιδιάρικη διάθεση και με ανεξάντλητο παλλόμενο πάθος (είναι απορίας άξιο πως αυτός ο άνθρωπος διατηρέι το ίδιο πάθος και την ίδια "ελεγχόμενη ψυχοπάθεια" τόσα χρόνια, μετατρέποντας τα σε κινηματογραφική τέχνη, ευχόμαστε να μη "γιατρευτεί" ποτέ - συγγνώμη Μάρτιν). Όσο για τον Φίντσερ που έμπλεξε μ'εκείνα τα ανούσια κολλεγιόπαιδα και τα άνευρα σπασικλάκια, χάνοντας τον προσανατολισμό και την κατεύθυνση του, καλό θα του κάνει πριν γυρίσει την επόμενη ταινία, να δει τούτο το φιλμ καμιά εκατοσταριά φορές μπας και ξαναθυμηθεί ποια είναι ακριβώς εκείνη η μαγική συνταγή που κάνει το αμερικάνικο σινεμά πραγματικά μεγάλο, πέρα από δηθενισμούς και εφετζίδικους χειρισμούς. Μάλλον το τελευταίο καιρό το έχει ρίξει στον...χυμό βατόμουρο, γι'αυτό ας παρακολουθήσει με προσοχή το κάτωθι βίντεο. Ο Μάρτιν κάτι έχει να του πει...