Στο τρίτο μέρος των περιπετειών του αμνησιακού πράκτορα Τζέισον Μπορν, παρακολουθούμε επιτέλους τον τελευταίο να οδηγείται στη λυτρωτική άρση της λήθης (α-λήθεια). Στο πρώτο μέρος (The Bourne Identity) μας συστήθηκε ως τραγικά αμνησιακή φιγούρα που προσπαθούσε απλώς να επιβιώσει, να αποσχιστεί από το αμαρτωλό παρελθόν του (αποποιούμενος κάθε ευθύνη γι'αυτό) και να ζήσει ήρεμα σ'έναν εξωτικό τόπο με την αγαπημένη του Μαρί. Στο δεύτερο μέρος (The Bourne Supremacy) και το πρώτο σκηνοθετημένο από τον Πολ Γκρίνγκρας, ο Μπορν βιώνει την απώλεια (η Μαρί δολοφονείται) και το μόνο που του απομένει πλέον είναι να αναλάβει ενεργητικά την ευθύνη της ύπαρξης του, αποφασισμένος να αποκτήσει τη γνώση, να ενοποιήσει την κατακερματισμένη συνείδησή του και να μάθει την αλήθεια. Στο τρίτο μέρος το πετυχαίνει ολοκληρωτικά.
Στην εναρκτήρια σεκάνς (πριν ακόμα πέσουν οι τίτλοι), βλέπουμε τον Μπορν στην Μόσχα να προσπαθεί να γλιτώσει από Ρώσους αστυνομικούς που τον κυνηγάνε. Όταν στρέφει το όπλο του σε έναν από αυτούς που τον παρακαλάει να μην τον σκοτώσει, ο Μπορν του λέει "δεν έχω τίποτα μαζί σου". Και πως να έχει άλλωστε; Βρισκόμαστε ήδη στο 2007, η περίοδος του ψυχρού πολέμου έχει τελειώσει προ πολλού, τα τείχη που χώριζαν σε αντίπαλα στρατόπεδα έπεσαν, είδαμε στο δεύτερο μέρος την CIA να χρηματοδοτεί πλέον Ρώσους απατεώνες με οικονομικά ανταλλάγματα, επομένως το "κακό" που για κάθε κατασκοπική ταινία δράσης του παρελθόντος προβάλλονταν πάντα "εκεί έξω" σε κάποιο άλλο έθνος (είτε τους ναζί, είτε τους Ρώσους, Άραβες, κ.ο.κ, ανάλογα με τις εποχές), τώρα που βρίσκεται; Σε τι να αντιταχθεί ο σύγχρονος ήρωας; Από τί απειλείται; Τι να κατατροπώσει;
Το "κακό" φανερώνεται αυτούσιο εδώ (για πρώτη φορά σε κατασκοπική περιπέτεια) και αποκαλύπτει το αληθινό του πρόσωπο και τον μόνιμο τόπο διαμονής του. Η κατακερματισμένη συνείδηση είναι το αληθινό κακό κατ'αρχάς (πάντα αυτό ήταν) και η διαφθορά των κρατικών μηχανισμών δευτερευόντως (εδώ της CIA). Όχι "εκεί έξω" λοιπόν, αλλά "εδώ μέσα" είναι το κακό. Στο εσωτερικό κάθε ανθρώπινης ψυχής και κάθε οργανωμένου κράτους. Κανένας ξεπερασμένος πατριωτισμός δεν υπάρχει εδώ, καμία άμεση ή έμμεση αμερικάνικη προπαγάνδα, παρά μονάχα γόνιμη αυτοκριτική και θαρραλέα εστίαση στο διεφθαρμένο εσωτερικό των αμερικανικών κρατικών υπηρεσιών (τεράστια εξέλιξη για περιπέτεια κατασκοπείας).Οι τίτλοι πέφτουν και η δράση ξεκινά.
Tο "εσωτερικό"συμφύεται με το "εξωτερικό", το υπαρξιακό με το κοινωνικό με την πρωτοκαθεδρία να πέφτει πλέον (και σωστά) στο υπαρξιακό. Από τη μία η προσπάθεια του Μπορν να αποκαταστήσει την ενότητα της συνείδησής του για να ανακαλύψει την αληθινή του ταυτότητα, από την άλλη η προσπάθεια των υγιών δυνάμεων της κοινωνίας (που εκπροσωπούνται από την Λάντι και τον άτυχο δημοσιογράφο) που δεν διστάζουν να ρισκάρουν τη ζωή και την ασφάλειά τους για να υπάρξει "κοινωνική κάθαρση". Όταν όμως η Λάντι προτείνει στον Μπορν να συνταχθεί μαζί της για τον "κοινωνικό αγώνα", εκείνος σοφά αρνείται μέχρι να λύσει το υπαρξιακό του ζήτημα (του "ποιος είναι" στην πραγματικότητα).
Είναι γνωστό ότι στις μεγάλες ταινίες δράσης του Χόλυγουντ, το μοντάζ παίζει τον σημαντικότερο ρόλο αλλά εδώ εξωθείται στ'άκρα. Σε συνδυασμό με την αεικίνητη κάμερα το φιλμ αποκτά έναν φρενήρη, παροξυσμικό ρυθμό (υπάρχουν στιγμές που δεν προλαβαίνεις να δεις το περιεχόμενο του πλάνου) διατηρώντας την ένταση στο ίδιο υψηλό επίπεδο από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό (ο Μάτ Ντέιμοντ δήλωσε ότι "βλέποντας την ταινία νοιώθεις σαν να δέχεσαι επίθεση από έναν καρχαρία"), συνθέτοντας μία από τις καλύτερες ταινίες δράσης όλων των εποχών με αρκετή σοφία και ειλικρίνεια στο ιδεολογικό της πεδίο.
Το άπλωμα της πλοκής σε όλον τον κόσμο και τις ηπείρους πέρα από τις θεματικές αναγκαιότητες που υπηρετεί (το άπλωμα της δράσης της CIA παγκοσμίως, την κατάχρηση της εξουσίας της, την υπέρβαση των αρχικών σκοπών για τους οποίους δημιουργήθηκε) και πέρα από μία "αμερικάνικη απάντηση" στον κοσμοπολιτισμό της Βρετανικής σειράς του Τζέιμς Μποντ, πετυχαίνει να δημιουργήσει και κάτι άλλο. Την αίσθηση όλης της υφηλίου ως έναν αφιλόξενο, εχθρικό τόπο όπου δεν υπάρχει μέρος πουθενά για να ξεκουραστείς, παρά μόνο παγίδες και θανατηφόρες απειλές.
Γαλλία, Αγγλία, Αμερική, Ιταλία Μαρόκο, τι σημασία έχει, όλες οι χώρες χάνουν την πολιτισμική και γεωγραφική τους ιδιαιτερότητα και μετατρέπονται σε ένα αδιάφορο ντεκόρ για την ασθμαίνουσα ύπαρξη του Μπορν που είναι αναγκασμένη να αγωνίζεται συνεχώς. Για να ανακαλύψει τη Γνώση και να ενοποιήσει τη συνείδησή του. Διότι όπως πολύ σοφά διέγνωσε ο Σταν Μπράκχετζ, ένας εκ των κορυφαίων φιλμουργών του αμερικάνικου underground, "μετά το τέλος της αθωότητας μόνο το απόλυτο της γνώσης μπορεί να αποκαταστήσει την αρχική ισορροπία". Ο Μπορν το κατάλαβε όταν δολοφονήθηκε η αγαπημένη του στις αρχές του δεύτερου μέρους, χάνοντας μαζί της την αθωότητα και την αφελή πίστη ότι μπορεί να ζήσει ευτυχισμένος σε μια ουτοπία (στην εξωτική Ινδία) χωρίς να αναλαμβάνει τις ευθύνες της ύπαρξης του. Μακάρι να το συνειδητοποιούσαν και άλλοι, με λιγότερο τραγικό τρόπο.
Στην εναρκτήρια σεκάνς (πριν ακόμα πέσουν οι τίτλοι), βλέπουμε τον Μπορν στην Μόσχα να προσπαθεί να γλιτώσει από Ρώσους αστυνομικούς που τον κυνηγάνε. Όταν στρέφει το όπλο του σε έναν από αυτούς που τον παρακαλάει να μην τον σκοτώσει, ο Μπορν του λέει "δεν έχω τίποτα μαζί σου". Και πως να έχει άλλωστε; Βρισκόμαστε ήδη στο 2007, η περίοδος του ψυχρού πολέμου έχει τελειώσει προ πολλού, τα τείχη που χώριζαν σε αντίπαλα στρατόπεδα έπεσαν, είδαμε στο δεύτερο μέρος την CIA να χρηματοδοτεί πλέον Ρώσους απατεώνες με οικονομικά ανταλλάγματα, επομένως το "κακό" που για κάθε κατασκοπική ταινία δράσης του παρελθόντος προβάλλονταν πάντα "εκεί έξω" σε κάποιο άλλο έθνος (είτε τους ναζί, είτε τους Ρώσους, Άραβες, κ.ο.κ, ανάλογα με τις εποχές), τώρα που βρίσκεται; Σε τι να αντιταχθεί ο σύγχρονος ήρωας; Από τί απειλείται; Τι να κατατροπώσει;
Το "κακό" φανερώνεται αυτούσιο εδώ (για πρώτη φορά σε κατασκοπική περιπέτεια) και αποκαλύπτει το αληθινό του πρόσωπο και τον μόνιμο τόπο διαμονής του. Η κατακερματισμένη συνείδηση είναι το αληθινό κακό κατ'αρχάς (πάντα αυτό ήταν) και η διαφθορά των κρατικών μηχανισμών δευτερευόντως (εδώ της CIA). Όχι "εκεί έξω" λοιπόν, αλλά "εδώ μέσα" είναι το κακό. Στο εσωτερικό κάθε ανθρώπινης ψυχής και κάθε οργανωμένου κράτους. Κανένας ξεπερασμένος πατριωτισμός δεν υπάρχει εδώ, καμία άμεση ή έμμεση αμερικάνικη προπαγάνδα, παρά μονάχα γόνιμη αυτοκριτική και θαρραλέα εστίαση στο διεφθαρμένο εσωτερικό των αμερικανικών κρατικών υπηρεσιών (τεράστια εξέλιξη για περιπέτεια κατασκοπείας).Οι τίτλοι πέφτουν και η δράση ξεκινά.
Tο "εσωτερικό"συμφύεται με το "εξωτερικό", το υπαρξιακό με το κοινωνικό με την πρωτοκαθεδρία να πέφτει πλέον (και σωστά) στο υπαρξιακό. Από τη μία η προσπάθεια του Μπορν να αποκαταστήσει την ενότητα της συνείδησής του για να ανακαλύψει την αληθινή του ταυτότητα, από την άλλη η προσπάθεια των υγιών δυνάμεων της κοινωνίας (που εκπροσωπούνται από την Λάντι και τον άτυχο δημοσιογράφο) που δεν διστάζουν να ρισκάρουν τη ζωή και την ασφάλειά τους για να υπάρξει "κοινωνική κάθαρση". Όταν όμως η Λάντι προτείνει στον Μπορν να συνταχθεί μαζί της για τον "κοινωνικό αγώνα", εκείνος σοφά αρνείται μέχρι να λύσει το υπαρξιακό του ζήτημα (του "ποιος είναι" στην πραγματικότητα).
Είναι γνωστό ότι στις μεγάλες ταινίες δράσης του Χόλυγουντ, το μοντάζ παίζει τον σημαντικότερο ρόλο αλλά εδώ εξωθείται στ'άκρα. Σε συνδυασμό με την αεικίνητη κάμερα το φιλμ αποκτά έναν φρενήρη, παροξυσμικό ρυθμό (υπάρχουν στιγμές που δεν προλαβαίνεις να δεις το περιεχόμενο του πλάνου) διατηρώντας την ένταση στο ίδιο υψηλό επίπεδο από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό (ο Μάτ Ντέιμοντ δήλωσε ότι "βλέποντας την ταινία νοιώθεις σαν να δέχεσαι επίθεση από έναν καρχαρία"), συνθέτοντας μία από τις καλύτερες ταινίες δράσης όλων των εποχών με αρκετή σοφία και ειλικρίνεια στο ιδεολογικό της πεδίο.
Το άπλωμα της πλοκής σε όλον τον κόσμο και τις ηπείρους πέρα από τις θεματικές αναγκαιότητες που υπηρετεί (το άπλωμα της δράσης της CIA παγκοσμίως, την κατάχρηση της εξουσίας της, την υπέρβαση των αρχικών σκοπών για τους οποίους δημιουργήθηκε) και πέρα από μία "αμερικάνικη απάντηση" στον κοσμοπολιτισμό της Βρετανικής σειράς του Τζέιμς Μποντ, πετυχαίνει να δημιουργήσει και κάτι άλλο. Την αίσθηση όλης της υφηλίου ως έναν αφιλόξενο, εχθρικό τόπο όπου δεν υπάρχει μέρος πουθενά για να ξεκουραστείς, παρά μόνο παγίδες και θανατηφόρες απειλές.
Γαλλία, Αγγλία, Αμερική, Ιταλία Μαρόκο, τι σημασία έχει, όλες οι χώρες χάνουν την πολιτισμική και γεωγραφική τους ιδιαιτερότητα και μετατρέπονται σε ένα αδιάφορο ντεκόρ για την ασθμαίνουσα ύπαρξη του Μπορν που είναι αναγκασμένη να αγωνίζεται συνεχώς. Για να ανακαλύψει τη Γνώση και να ενοποιήσει τη συνείδησή του. Διότι όπως πολύ σοφά διέγνωσε ο Σταν Μπράκχετζ, ένας εκ των κορυφαίων φιλμουργών του αμερικάνικου underground, "μετά το τέλος της αθωότητας μόνο το απόλυτο της γνώσης μπορεί να αποκαταστήσει την αρχική ισορροπία". Ο Μπορν το κατάλαβε όταν δολοφονήθηκε η αγαπημένη του στις αρχές του δεύτερου μέρους, χάνοντας μαζί της την αθωότητα και την αφελή πίστη ότι μπορεί να ζήσει ευτυχισμένος σε μια ουτοπία (στην εξωτική Ινδία) χωρίς να αναλαμβάνει τις ευθύνες της ύπαρξης του. Μακάρι να το συνειδητοποιούσαν και άλλοι, με λιγότερο τραγικό τρόπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου